Zwarte geschiedenis is Nederlandse geschiedenis

WAAROVER HEB JIJ GELEERD?

Bijna één op de tien Nederlanders ervaart discriminatie vanwege diens etnische achtergrond.1 Institutioneel racisme speelt een grote rol in Nederland; discriminatie op grond van ‘ras’ doet zich bijvoorbeeld voor op de arbeidsmarkt, de woningmarkt en binnen het onderwijs.2 Hoewel er in toenemende mate bewustzijn is over racisme in Nederland, loopt een groot deel van het debat hierover spaak. Dit komt onder meer doordat er weinig algemeen bewustzijn is over ons verleden, en hoe dit ook nu nog doorwerkt in hedendaagse sociale verhoudingen.3 Een volledig beeld van onze geschiedenis is een krachtig middel tegen racisme. Daarom slaan The Black Archives en Lush de handen ineen om de verborgen Zwarte Nederlandse geschiedenis zichtbaarder te maken. Ontdek hieronder vijf belangrijke momenten en/of personen in Nederlandse geschiedenis… 

KETI KOTI

Op 1 juli 1863 werd de slavernij in de Nederlandse ‘West-Indische’ koloniën afgeschaft. Wist je dat tot slaaf gemaakten in Suriname echter nog 10 jaar moesten doorwerken op de plantages onder ‘Staatstoezicht’? En wist je dat plantage-eigenaren ‘compensatie’ ontvingen terwijl voormalig tot slaaf gemaakten met lege handen achterbleven?

Artikel: 1863 of 1873? Wanneer werd de slavernij nou (echt) afgeschaft?, NOS Boek: Roofstaat: wat iedere Nederlander moet weten, Ewald Vanvugt (2015)

DE TULAREVOLT

Waar er sprake is van onderdrukking, is er altijd sprake van verzet. Tula werkte als tot slaaf gemaakte jarenlang op plantage Kenepa (Knip) in het westen van Curaçao. Hij leidt in 1795 de grootste slavenopstand in de geschiedenis van de Nederlandse Antillen. Onder Tula’s leiding protesteerden rond de tweeduizend mensen tegen het onrecht dat tot slaaf gemaakten werd aangedaan en streefde naar vrijheid en gelijkheid. Als leider van deze opstand was Tula hiermee een van de belangrijkste vrijheidsstrijders van de Nederlandse Antillen en in 2010 is hij uitgeroepen tot nationale held van Curaçao. Elk jaar wordt op 17 augustus de opstand die onder zijn leiding gevoerd werd herdacht op de Dia di lucha pa libertat: de dag van de vrijheidsstrijd, ook wel de Tulaherdenking genoemd.

Film: Tula, The Revolt (2013) Boek: Tula: de slavenopstand van 1795 op Curaçao (2011)

ANTON DE KOM

Anton de Kom was een antikoloniaal denker, verzetsstrijder, vader, auteur en dichter. Hij wijdde zijn leven aan de strijd tegen kolonialisme en fascisme. De Kom werd op 22 februari 1898 geboren in Paramaribo als zoon van een voormalige slaaf. Hij behaalde zijn boekhouddiploma en maakte in 1920 de oversteek naar Nederland. Hoewel de slavernij officieel was afgeschaft, was het koloniale systeem nog steeds aan de orde van de dag. De twintiger hoopte in Nederland een beter leven op te bouwen.

De Kom kwam in Nederland op voor de emancipatie en burgerrechten van Surinamers. Zo hield hij lezingen op scholen over het Nederlandse slavernijverleden, schreef hij politieke essays en ging hij naar communistische en antikoloniale bijeenkomsten. Hierdoor kwam hij bij de veiligheidsdiensten in beeld.

Met zijn nieuwe kennis vertrok De Kom in 1932 met zijn gezin naar Suriname met het doel zich daar in te zetten tegen de uitbuiting van zogenoemde contractarbeiders. De autoriteiten vreesden echter voor politieke onrust en besloten hem te arresteren. Duizenden arbeiders besloten steun te betuigen aan De Kom door zich te verzamelen bij de gevangenis waar hij werd vastgehouden. Dit liep op 7 februari 1933 uit de hand. De veiligheidsdiensten openden het vuur. Er vielen twee doden en 22 gewonden.

Eenmaal terug in Nederland deinsde hij niet terug voor de veiligheidsdiensten. Zijn strijd ging onverminderd door. In 1934 publiceerde hij Wij slaven van Suriname, een boek waarin de Surinaamse geschiedenis voor eerst vanuit een antikoloniaal oogpunt werd beschreven. In het jaar dat de Tweede Wereldoorlog uitbrak sloot De Kom zich aan bij het communistisch verzet. Hij schreef artikelen voor de illegale verzetskrant De Vonk en was ook een schakel in de distributie van de illegale pers.

De Kom werd zelf op 7 augustus 1944 aangehouden en naar verschillende concentratiekampen gestuurd. Hij overleed op 24 april 1945 in het Duitse kamp Sandbostel. Vele decennia na zijn overlijden wordt hij nog steeds herinnerd, zo bleek eens te meer in 2020. De Kom werd opgenomen in de canon en zijn boek Wij slaven van Suriname werd een bestseller. Hoezeer zijn gedachtegoed een bron van inspiratie is voor vele generaties, bewijzen de verhalen in deze bundel.

Boek: Wij Slaven van Suriname, Anton de Kom (1934) Podcast: De Strijd voor Eerherstel voor Anton de Kom, The Black Archives

Otto en Hermina Huiswoud

Veel mensen denken dat de antiracismebeweging in Nederland nieuw is, maar Hermina en Otto Huiswoud verbonden al honderd jaar geleden vanuit New York, Moskou en Amsterdam de strijd tegen het kapitalisme met aandacht voor ras en gender. Otto Huiswoud was in 1919 een van de twee zwarte personen die aanwezig waren bij de oprichting van de communistische partij in de VS. Met Claude McKay, een Jamaicaanse poëet en auteur bekend uit de Harlem Renaissance, zette hij de positie van zwarte arbeiders – the negro question – definitief op de agenda van de partij. Zijn werkzaamheden voor de partij brachten hem van Moskou naar Parijs, om uiteindelijk in Suriname gearresteerd te worden. De geheime diensten hadden doorgegeven dat Otto een communist is. Hermina speelde, net als vele andere zwarte vrouwen, een cruciale rol in het organiseren van politieke activiteiten voor de communistische partij. Ze werkte als vertaler voor de Komintern en schreef voor het maandblad The Negro Worker. Ze behoorde tot een generatie zwarte vrouwen die de strijd van de arbeidersklasse verbond aan gender en ras. Ze was daarmee een voorloper van wat nu intersectionaliteit heet en vestigde de aandacht op wat het betekent zwart én een vrouw te zijn. Lees er hier meer over. Het echtpaar verhuisde uiteindelijk naar Amsterdam, waar ze zich inzetten voor de Vereniging Ons Suriname – in het pand dat later The Black Archives zal huisvesten. De van oorsprong gezelligheidsvereniging werd onder Otto’s voorzitterschap in de jaren 50 een broeinest van antikoloniale, politieke en culturele activiteiten. Otto en Hermina bleven tot het einde van hun leven aan elkaar en aan de strijd voor hun idealen verbonden.

Artikel: Dit vergeten echtpaar streed honderd jaar geleden al tegen racisme, De Correspondent

ZWARTE PIET IS RACISME

In 2021 is het tien jaar geleden dat de ‘Zwarte Piet Is Racisme’-campagne werd gelanceerd. De campagne was een katalysator van een sociale beweging die niet alleen verandering van de sinterklaastraditie in gang zette, maar ook het taboe over institutioneel en antizwart-racisme in Nederland doorbrak. Er is echter een langere verborgen geschiedenis van verzet tegen zwarte piet en racisme in Nederland. In het voorjaar van 2022 opent The Black Archives de expositie ‘Facing Blackness’. In de aanloop naar de expositie organiseren ze een serie dialoogsessies waarin kunstenaars, activisten en denkers uit verschillende generaties met elkaar in gesprek gaan.

Over The Black Archives

The Black Archives is een historisch archief en cultureel centrum waar mensen terecht kunnen voor inspirerende gesprekken, inhoudelijke activiteiten en boeken vanuit zwarte en andere perspectieven die elders vaak onderbelicht blijven. The Black Archives wordt gedragen door de organisatie New Urban Collective.

The Black Archives bestaat uit verschillende boekencollecties, archieven en artefacten die het nalatenschap zijn van zwarte schrijvers en wetenschappers. De meer dan 10.000 boeken in de collecties gaan over racisme, slavernij en (de)kolonisatie, gender en feminisme, sociale wetenschappen, Suriname, de voormalige Nederlandse Antillen, Zuid-Amerika, Afrika en meer.

Hierdoor bieden de collecties literatuur die niet of weinig besproken wordt binnen scholen en universiteiten. De collecties zijn bedoeld als startcollectie die kan groeien door giften en samenwerkingen met anderen. Zo wordt Zwarte literatuur, kennis en informatie toegankelijk gemaakt.